Trong một cuộc trò chuyện sâu sắc kéo dài hơn 2 giờ, Simon Sinek - tác giả nổi tiếng với triết lý "Start With Why" - đã chia sẻ những góc nhìn đầy thách thức về AI và tác động sâu xa của nó đến bản chất con người. Thay vì tập trung vào khả năng kỹ thuật hay những lo ngại về việc làm, ông lại đặt ra câu hỏi cốt lõi: Chúng ta đang mất gì khi để AI làm mọi thứ thay mình?
🔄 Cuộc cách mạng thầm lặng: Từ IT đến đồ thủ công
Câu chuyện của một supervisor IT sau 30 năm làm việc phản ánh chính xác điều Sinek đang nói. Sau khi bị AI thay thế vào tháng 4, anh nhận ra:
Sau 30 năm trong IT, tôi chẳng có gì để khoe ngoài tài khoản 401k và một số cổ phiếu. Những gì tôi xây dựng chỉ là những con số 0 và 1, chỉ tồn tại trong thế giới số. Cuộc phiêu lưu tiếp theo sẽ là làm đồ gỗ - nơi tôi có thể tạo ra đồ nội thất sống trong thế giới thực và được truyền lại như gia bảo.
Đây chính là minh chứng cho lý thuyết của Sinek về giá trị của "thứ được tạo bằng tay". Trong thế giới AI, những gì có thể sờ được, cảm nhận được, và mang dấu ấn con người sẽ trở nên vô cùng quý giá.
⚖️ Nghịch lý của thời đại: Từ công nhân đến tri thức
Sinek bắt đầu bằng một quan sát đầy châm biếm về sự thay đổi trong thái độ xã hội đối với công nghệ:
Thập niên 70-80, khi robot xuất hiện trong các nhà máy, những công nhân mất việc được tầng lớp CEO và Wall Street nói rằng: 'Công nghệ mà! Các anh phải học kỹ năng mới thôi.' Giờ đây, khi AI đe dọa những người làm tri thức - lập trình viên, nhân viên tài chính - thì chính họ lại kêu la. Còn thợ sửa ống nước thì chẳng lo gì về AI cả.
Đây không chỉ là sự châm biếm mà còn là lời nhắc nhở về tính chu kỳ của lịch sử - tự nhiên luôn tìm kiếm sự cân bằng, và những gì đi lên cũng sẽ đi xuống.
🛤️ Hành trình quan trọng hơn đích đến: Triết lý bị lãng quên
"Mọi người luôn nói với chúng ta rằng cuộc sống không phải về đích đến mà về hành trình," Sinek quan sát. "Nhưng khi nghĩ về AI, chúng ta chỉ nghĩ về đích đến - khả năng viết symphony, vẽ tranh, giải quyết vấn đề một cách hoàn hảo."
Một độc giả chia sẻ:
Tôi vừa nghe câu 'chúng ta đang quên tầm quan trọng của việc tự mình làm việc' và ngay lập tức bấm nút like. Càng thấy người ta tạo ra những bức tranh hoàn hảo bằng ChatGPT, tôi càng muốn vẽ bằng tay. Trước đây tôi hay xóa đi vẽ lại, giờ tôi giữ lại những khuyết điểm. Tôi cảm thấy những khuyết điểm đó đáng được tôn vinh.
Đây chính là minh chứng cho triết lý của Sinek: Vấn đề thực sự nằm ở chỗ chúng ta đang sống trong một xã hội ám ảnh kết quả - chúng ta quan tâm đến sản lượng, hiệu suất, con số, sản phẩm cuối cùng hơn bất cứ thứ gì khác. Nhưng chính quá trình đấu tranh mới là thứ tạo nên chúng ta.
👶 Những kỹ năng đang biến mất trong thế hệ trẻ
Một giáo viên với 20 năm kinh nghiệm quan sát:
Việc chứng kiến những kỹ năng tương tác xã hội cơ bản biến mất khỏi trẻ em với tốc độ báo động trong vài năm gần đây thật đáng sợ. Quá nhiều em không biết cách trở thành bạn của bạn mình - số lượng ngày càng tăng đã mất khả năng đồng cảm vượt quá mức chúng ta coi là bình thường đối với một thiếu niên.
Một giáo viên khác từ thời đại trước bổ sung:
Học sinh ngày càng thoải mái với công nghệ, nhưng càng bất an với thế giới thực, bao gồm khả năng quản lý cảm xúc. Trẻ em ngày nay song ngữ giữa con người và công nghệ, nhưng chúng thoải mái hơn với công nghệ.
Điều này xác nhận lo ngại rằng: Chúng ta đang nuôi dạy một thế hệ tài giỏi về công nghệ nhưng thiếu kỹ năng con người cơ bản.
🤝 Tình bạn AI: Khi máy móc thay thế cảm xúc
Một trong những ví dụ sâu sắc nhất mà Sinek đưa ra là về "tình bạn AI". Nghe có vẻ tuyệt vời, nhưng ông chỉ ra:
Đó là một cỗ máy khẳng định được xây dựng bởi một công ty vì lợi nhuận muốn bạn ở lại. Nhưng không ai học cách trở thành một người bạn.
Tuy nhiên, có một góc nhìn khác từ một người tự kỷ:
Vì tôi tự kỷ, tôi gặp khó khăn trong việc trở thành 'bạn' vì sự thân thiện của tôi thể hiện theo cách khác. AI đã giúp tôi học cách trở thành người bạn bình thường tốt hơn. Nó giúp tôi điều hướng các tình huống xã hội không rõ ràng. Và vì tôi đã trải qua quá trình này với AI, giờ tôi được trang bị kiến thức cho lần tới.
Điều này cho thấy AI có thể là công cụ học tập, nhưng chìa khóa vẫn là việc áp dụng và thực hành trong đời thực.
🎨 Nghệ thuật của sự không hoàn hảo: Triết lý Wabi-Sabi
Sinek dẫn chứng khái niệm wabi-sabi của Nhật Bản - vẻ đẹp trong sự tạm thời và không hoàn hảo:
Những thứ được máy làm thì giống nhau và ít đẹp hơn. Những thứ được tay làm thì đẹp vì chúng không hoàn hảo. Điều khiến con người đẹp không phải là chúng ta làm mọi thứ đúng, mà là chúng ta làm sai nhiều thứ.
Một độc giả phản hồi về hiện tượng này:
Điều tôi thấy bây giờ là các tương tác xã hội thiếu empathy đến đáng sợ. Tôi làm trong ngành hàng không và mỗi khi có tình huống y tế khẩn cấp, bạn sẽ ngạc nhiên về việc mọi người thường không quan tâm hay không nhận ra có điều gì đó nghiêm trọng đang xảy ra với người xung quanh.
Điều này minh chứng cho lo ngại về việc mất đi tính người trong thời đại công nghệ.
💕 Chuyện tình yêu qua lăng kính AI
Sinek đưa ra ví dụ về cách AI có thể hủy hoại cả những ý định tốt nhất khi giải quyết xung đột tình cảm. Bạn đã làm mọi thứ đúng, nhưng điều quan trọng bị mất đi là tính người.
Một độc giả chia sẻ trải nghiệm thực tế:
"PHÂN BIỆT BẢN THÂN với những người viết bằng ChatGPT. Văn phong của tôi luôn nổi bật vì tôi viết trang trọng và dùng dấu gạch ngang, giờ tôi phải làm ngược lại để chứng minh tôi KHÔNG dùng ChatGPT. Tôi cảm thấy thật giả tạo."
Đây chính là nghịch lý: Trong thế giới AI hoàn hảo, sự không hoàn hảo trở thành dấu hiệu của tính người.
🏊♂️ Kỹ năng bơi trong thời đại thuyền AI
Có ẩn dụ được nhiều người yêu thích:
Giống như nói AI sẽ cung cấp thuyền cho mọi người, nhưng khi có bão và bạn không biết bơi thì sao? Tôi ổn với việc dùng thuyền, nhưng cũng hãy học bơi.
Một độc giả nhận xét:
Cách anh ấy tóm tắt AI - AI sẽ cung cấp thuyền nhưng khi có bão, mọi người sẽ không biết bơi!!! Đó chính là rủi ro cốt lõi với AI - sự suy giảm khả năng con người!
🔥 Bài học từ thảm họa: Lời tạm biệt và lòng biết ơn
Trải nghiệm của Sinek về đám cháy LA tạo ra phản hưởng mạnh với độc giả. Một người sống sót sau bão Helene chia sẻ:
Tôi mất tất cả tài sản trong bão Helene. Bộ sưu tập nghệ thuật 30 năm, quần áo và nội thất. Điều Simon nói về việc nói lời tạm biệt với bức tranh thực sự đồng cảm với tôi. Tôi thay đổi hoàn toàn. Cách tôi nghĩ về tiền bạc và tài sản đã thay đổi. Tôi cần ít hơn và chỉ muốn mua những gì thực sự yêu thích!
Thảm họa dạy chúng ta về giá trị thực sự của cuộc sống và tầm quan trọng của lòng biết ơn.
🎯 Mất tập trung: Kỹ năng quan trọng khác
Một độc giả chỉ ra kỹ năng khác đang biến mất:
Kỹ năng khác mà chúng ta (hầu hết) đã mất là: TẬP TRUNG. Chúng ta rất phân tán khi nói đến sự chú ý và tập trung.
Điều này liên kết với quan sát của Sinek về việc chúng ta mang công việc theo mình mọi lúc mọi nơi qua điện thoại.
🛠️ Kỹ năng con người trong tương lai
Sinek khẳng định: "Tất cả đều là kỹ năng con người." Một độc giả tóm tắt những gì đã giúp họ "giữ tính người":
- Cuộc trò chuyện thực sự và sâu sắc: Giao tiếp bằng mắt, lắng nghe mà không chờ đáp lại
- Ngừng tê liệt với việc lướt vô tận: Đọc sách thúc đẩy tư duy thay vì social media
- Học cách ngồi với khó chịu: Đó là nơi phát triển diễn ra, không AI nào có thể sao chép
- Ngừng đối xử với cảm xúc như lỗi: Cảm nhận đầy đủ khiến ta có nền tảng vững chắc hơn
🌍 Tương lai của "Offline là online mới"
Câu chuyện về Clicks - công ty giúp mọi người kết nối ngoài đời thực - nhận được sự đồng cảm mạnh mẽ. Một độc giả 57 tuổi chia sẻ:
Tôi thấy bạn bè trẻ tuổi có vẻ sợ hãi... họ sợ thử nhiều thứ. Tôi là phụ nữ 57 tuổi đã du lịch khắp thế giới - thường một mình. Có sợ không? Có. Nhưng điều đó giúp tôi phát triển rất nhiều. Tôi luôn nhớ lời Georgia O'Keefe: 'Tôi đã hoàn toàn sợ hãi mọi khoảnh khắc trong đời - và tôi không bao giờ để điều đó ngăn cản tôi làm bất cứ điều gì tôi muốn.
👔 Lời khuyên cho thế hệ trẻ
Phản hồi về câu chuyện phỏng vấn của chàng trai 22 tuổi mặc vest cho thấy sự phức tạp trong việc cân bằng tính chân thực và tôn trọng. Một độc giả bảo vệ:
Cậu ấy mới 22 tuổi, đã cố gắng vì muốn có việc làm, làm mọi thứ đúng cách. Trong văn hóa Anh, đây là điều bạn phải làm - mặc vest, cố gắng.
Điều này cho thấy thách thức trong việc dạy các kỹ năng con người một cách có sắc thái.
📚 Cuộc cách mạng viết sách bằng tay
Một tác giả chia sẻ:
Tôi mất 12 năm để viết một cuốn sách. Dù không chống lại AI, tôi không bao giờ thay thế 12 năm phát triển cá nhân phi thường đó bằng khả năng viết xong trong một tuần. Không phải hành trình quan trọng nhất, mà là con người chúng ta trở thành!
💝 Tình bạn: Biohack cuối cùng
Quan điểm của Sinek về tình bạn là "biohack cuối cùng" tạo ra sự đồng cảm sâu sắc. Một độc giả chia sẻ về việc mất em gái - người bạn thân nhất:
Em tôi đã đỡ tôi dậy mỗi khi tôi ngã, bằng lời an ủi và thường là trong im lặng. Tôi không bao giờ nói với em rằng em là người bạn thân nhất. Sau khi em mất, tôi nhận ra mình cảm thấy an toàn như thế nào dù sống ở hai lục địa khác nhau.
Đây chính là bằng chứng cho giá trị không thể thay thế của tình bạn thực sự.
🌅 Kết luận: Sự nổi dậy của tính người
Phản hồi từ cộng đồng cho thấy thông điệp của Sinek đã chạm đến trái tim mọi người. Một độc giả viết:
Nhiều phần của cuộc trò chuyện này thực sự khiến tôi rơi nước mắt khi nhận ra đây là những điều chúng ta quên về cuộc sống và mục đích. Tôi sẽ nghe lại ít nhất vài tháng một lần để nhớ cuộc sống có thể và nên đơn giản nhưng sâu sắc như thế nào.
Thông điệp cuối cùng: Trong thế giới mà mọi thứ đều có thể được tạo ra hoàn hảo bởi máy móc, giá trị thực sự sẽ nằm ở những gì được tạo ra bởi con người - với tất cả những khuyết điểm, cảm xúc và tính người của chúng ta.
Như Simon Sinek khẳng định và cộng đồng đã xác nhận: "Tình bạn là biohack cuối cùng." Hãy tiếp tục đấu tranh, học hỏi, kết nối, và trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình - vì đó mới là điều làm nên con người thực sự.
Build. Teach. Lead. - Ba từ trên đồng xu quân đội mà Sinek tự hào - không chỉ là slogan mà là lời nhắc nhở về trách nhiệm của chúng ta trong thời đại AI: Xây dựng kỹ năng, truyền đạt kiến thức, và dẫn dắt thế hệ sau giữ gìn tính người.
